İlk Seslendirilişi: Prag, Çek Cumhuriyeti, 2 Şubat 1890
İlk Yayımlanma Tarihi: 1892
Kime İthaf Edildiği: Franz Joseph I, Avusturya İmparatoru (1830-1916)
Yaklaşık Süresi: 36 dakika
Enstrümantasyon: Pikolo, 2 Flüt, 2 Obua, İngiliz Kornosu, 2 Klarnet, 2 Fagot, 4 Korno, 2 Trompet, 3 Trombon, Tuba, Timpani, Yaylı Enstrümanlar
Diğer Bilgiler: Eser ilk olarak Senfoni No. 4 olarak yayımlanmıştır.
Eserin notalarına ulaşmak için lütfen bu satıra tıklayınız.
Antonín Dvořák dokuz senfoni yazmasına karşın, aslında opera bestecisi olmak arzusundaydı. Yurdu dışında ilk kez Slav Dansları’yla tanınan besteci, İngiliz uzman Tovey tarafından, senfonilerinde folklorik unsurları kullanmasından dolayı "köylü kurnazlığı”yla itham edilir. Ancak daha 16 yaşında müziğe köylerde keman çalarak başlayan Dvořák için köylülük doğal bir şeydi; bu onun yaşam biçimiydi. Karakteri de saf, doğru, açık kalpli ve müzik yazmayı ciddi bir iş olarak gören bir yapıdaydı. Esini Tanrı’nın bir lütfu olarak kabul ediyor ve her bestesinin üzerine mutlaka “Tanrıya şükür” diye yazıyordu.
1883’te Prag Operası için Almanca libretto üzerinde altı dilde (Hırvatça, Slovakça, Romence, İspanyolca, Almanca ve Çekçe) yazmak zorunda kalması ve eserin pek başarılı olmaması Dvořák’ı -Smetana gibi- milliyetçiliğe daha çok yaklaştırdı. Ülkesinin Viyana’ya olan politik bağımlılığı da Dvořák’ın daha başka türlü hareket etmesine neden oldu. Brahms’ın aracılığıyla eserlerini -besteciyi istismar ederek- basan Simrock yayınevine karşı çıkmaya başladı. İlk adının ısrarla, Almanca karşılığı olan Anton olarak basılmasına itiraz etti. Simrock ayrıca geniş kapsamlı eserleri basmaya yanaşmıyor, uzun pazarlıklar yapıyor, üstelik Opus numaralarını da istediği gibi değiştiriyor, Dvořák’ın bir eserini ancak müzik çevrelerinde başarı kazandıktan sonra yayımlıyordu. Onun 1880’lerde verdiği 3. ve 4. Senfoni’lerini 1911 ve 1912’de, bestecinin ölümünden sonra basmıştı. Olay 8. Senfoni’de patlak verdi ve Simrock bu senfoni için, 7. Senfoni’ye verdiği ücretin altıda birini, 1000 Mark önerince Dvořák bu yayıneviyle ilişkisini kesti.
Dvořák, Bohemya kırlarındaki evinde, 1889 yaz sonunda bestelediği ve dört bölümlü bir Slav Rapsodisi olarak tanımlanan 8. Senfoni’sini ilk kez 2 Şubat 1890’da Prag’da, yönetimindeki Çek Ulusal Tiyatro Orkestrası’yla seslendirdi. Daha sonra aynı yılın Nisan ayında Londra’da ve Kasım’da da Frankfurt’ta yönettiği senfoni büyük ilgi gördü ve sevildi. Bundan cesaret alan besteci, Simrock’un önerisini reddederek eserini Londra’daki Novello yayınevine gönderdi ve eser Op.88, Senfoni No.4 olarak 1892’de yayımlandı. Londra’da çalınan ve orada basılan esere, -Dvořák’a Cambridge Üniversitesi’nce Müzik Şeref Doktoru unvanı verilmesi nedeniyle de- İngiliz Senfonisi adı da verildi. Dvořák daha önce, Londra Filarmoni Derneği’nin isteği üzerine 7. Senfoni’yi de bestelemişti.
Dvořák’ın kaynağını Bohemya halk müziğinden alan neşeli ve ateşli havadaki eseri bazı eleştirmenlerce senfoni geleneğine aykırı bulundu. Özellikle Brahms hayranı Tovey, 7. Senfoni’sinden sonra Dvořák’ın kaliteyi düşürdüğünü, İngiliz zevkine uyma kaygısıyla böyle davrandığını öne sürdü. Melodi zenginliği, safça neşe onu rahatsız etmiş, ayrıca üçüncü bölümü oluşturan valsi, Çaykovski’nin 5.Senfoni’sinin valsi gibi "bayağı" bulmuştu.
Gerçekten de Bohemya kırlarının ve ormanlarının bir yankısı olarak Doğa Senfonisi adıyla tanımlanan eser, bu isme yaraşır şekilde başlar. 4/4’lük ölçüde neşeli ve parlak (Allegro con brio) tempodaki 1. Bölüm minör tonda 17 mezür süren düşünceli bir temayla başlar ve flütte, bir kuş sesi gibi duyulan Sol Majör motife dönüşür. Romantik bir havada viyolonsel, korno, fagot ve klarinetlerin unison katılımı renkli ve sıcak bir ortam yaratır. İkinci temayı ise tahta üfleme çalgılar Si minör tonda sunar. Slav Dansları’nı anımsatan bölüm, çekici ezgilerin dans benzeri ritmiyle işlenmesiyle sürer.
2. Bölüm ağır (Adagio) tempoda, 2/4’lük ölçüde ve Do minör tonda tam bir rapsodi karakterindedir. Çigan üslubunda balad benzeri ezgilerle, Schubert stilinde bazen Do Majöre dönüşen pırıltılı enstrümantasyonla oluşan bu şiirsel tabloda ilk temayı tahta üfleme çalgılar duyurur. Özlem yüklü, melankolik orta bölmeden sonra ilk temayı trompetler dinamik biçimde tekrarlar. Bölüm yine sakin şekilde biter.
3. Bölüm zarif ve neşeli (Allegretto grazioso) tempoda, yine Bohemya renkleriyle bezeli yumuşak bir vals ezgisiyle başlar. Bu 3/8’lik tempodaki Scherzo bölümünün kemanların öncülüğündeki romantik akışı, orta bölmede yer alan ve Sol Majörden minöre dönüşen trio ile çekici bir kontrast oluşturur. Scherzo’nun tekrarından sonra da coşkulu bir dans tarzındaki coda ile bölüm sona erer. Bazı müzik yazarları, Dvořák’ın 1888 Kasım’ında, senfoninin bestelenişinden bir yıl önce Prag’da Çaykovski’nin yönettiği 5. Senfoni’sini dinlediğini, bu ünlü Rus bestecisiyle tanışmasından sonra da dostluk kurmalarının bu Scherzo’da büyük etkisi olduğunu belirtir.
4. Bölüm pek de hızlı olmayan (Allegro ma non troppo) tempoda, 2/4’lük ölçüde ve Sol Majör tondaki final, sonat biçimiyle kaynaşan bir varyasyonlar dizisidir. Trompetlerin Enerjik fanfarlarıyla görkemli biçimde başlar. İlk bölümdeki kuş sesini anımsatan, hayat dolu temayı bu kez viyolonseller duyurur. Bu temanın varyasyonları ise üçe ayrılır: Bunlardan ikincisi matem marşını anımsatan bir tekerleme (Burlesk) havasındadır. Fanfarların tekrarından sonra parlak bir coda ile eser sona erer.[1]
[1] Aktüze, İrkin: Müziği Okumak, 2. Cilt. Pan Yayıncılık. İstanbul. 2002.